Απάντηση σε μια «επιστημονική» τοποθέτηση ενάντια στην υποχρεωτικότητα της Προσχολικής Αγωγής

Ψηφίστηκε το 4ο μνημόνιο, με νέα δυσβάσταχτα μέτρα που ξεκινούν από τα 5 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση και αφορούν κάθε λαϊκή οικογένεια. Πλάι σε αυτήν τη λαίλαπα εξαγγέλθηκαν «αντίμετρα» - κοροϊδία, μεταξύ αυτών και η θεσμοθέτηση της 2χρονης υποχρεωτικής Προσχολικής Αγωγής, που τη μάζεψαν πριν ακόμα κυκλοφορήσει ο αχός της, καθώς η κυβέρνηση ξεκαθάρισε ότι το μέτρο αφορά το σχεδιασμό τριετίας, εφόσον πιαστούν τα πρωτογενή πλεονάσματα, έρθει η καπιταλιστική ανάπτυξη και τα δημοσιονομικά ρυθμιστούν!

Πλάι, όμως, στην εξαγγελία - κοροϊδία στήθηκε ένας αναχρονιστικός και σκοταδιστικός καβγάς, βούτυρο στο
ψωμί της κυβέρνησης καθώς επιχειρηματολογούσε κατά της θεσμοθέτησης της υποχρεωτικότητας. Η πλειοψηφία της ΠΟΕ - ΟΤΑ, η ΚΕΔΕ καθώς και ο «επιστημονικός φορέας» της ΠΑΣΥΒΝ εξυπηρέτησαν μια χαρά τις κυβερνητικές στοχεύσεις. Εξαγγέλθηκαν μάλιστα και κινητοποιήσεις με κύριο θέμα τη μη θεσμοθέτηση της 2χρονης υποχρεωτικής Προσχολικής Αγωγής. Δηλαδή, ο ένας έκοβε και ο άλλος έραβε.

Τα δήθεν επιστημονικά επιχειρήματα με τα οποία επένδυσαν τις κινητοποιήσεις χτυπούσαν ευθύβολα τις ανάγκες των παιδιών προσχολικής ηλικίας αλλά και το ίδιο το επιστημονικό έργο των παιδαγωγών. Ανέφεραν, λοιπόν, σε επιστολή προς τους γονιούς ότι η ενδεχόμενη θεσμοθέτηση της 2ετούς υποχρεωτικής Προσχολικής Αγωγής θα οδηγήσει σε ένα απαρχαιωμένο και αναχρονιστικό παιδαγωγικό μοντέλο.

Επιπλέον, για να ενισχύσουν την επιχειρηματολογία τους ενάντια στην υποχρεωτικότητα έφτασαν στο σημείο να καθαγιάσουν την εικόνα της ΕΕ και διεθνώς για την κατάσταση που επικρατεί συνολικά στην Προσχολική Αγωγή από 0 έως 6 ετών, αναφέροντας ότι μόνο σε 5 ευρωπαϊκές χώρες υφίσταται η υποχρεωτική ένταξη των παιδιών νηπιακής ηλικίας πέντε ετών!

Μίλια μακριά από την κάλυψη των αναγκών των παιδιών προσχολικής ηλικίας

Ομως, εάν θέλουμε να μιλήσουμε επιστημονικά για την κατάσταση που επικρατεί σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο στον τομέα της Προσχολικής Αγωγής, τα νούμερα βαραίνουν αρνητικά για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας. Τα ίδια τα αδιέξοδα που βιώνουν οι οικογένειες είναι κραυγαλέα, καθώς δεν υπάρχει επαρκές δίκτυο δομών, δημόσιων και δωρεάν, που να καλύπτει τις ανάγκες και αναγκάζονται να πληρώνουν υψηλά τροφεία για να τις καλύψουν.

Εν συντομία και σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο «Ευρυδίκη», που κατέγραψε αναλυτικά την εικόνα του χώρου, αναφέρεται σε έκθεση ότι η Προσχολική Αγωγή είναι εμπόρευμα, και μάλιστα υψηλά κοστολογημένο, ζητούμενο για τη συντριπτική πλειοψηφία των οικογενειών που αδυνατούν να πληρώσουν. Στο 1/3 των ευρωπαϊκών χωρών οι γονείς αδυνατούν να βρουν θέση σε μια δομή ακόμα και για τα μεγαλύτερα παιδιά ηλικίας τριών και τεσσάρων χρόνων. Για τις ηλικίες κάτω των τριών χρόνων μόλις το 15% φοιτά σε κάποια δομή και αφορά οικογένειες με καλό οικονομικό επίπεδο καθώς γι' αυτές τις ηλικίες το κρατικό δίκτυο είναι ελλιπέστατο και αλωνίζει ο ιδιωτικός τομέας. Το κόστος φοίτησης είναι απαγορευτικό και αυξάνεται στις μικρότερες βρεφικές ηλικίες. Συνολικά, κατά μέσο όρο στην ΕΕ οι γονείς πληρώνουν το 14,4% της φοίτησης των παιδιών. Ανάλογα στοιχεία προκύπτουν και από έκθεση του ΟΟΣΑ, που καταλήγει ότι υπολογίζεται πως παραπάνω από το 50% των παιδιών προσχολικής ηλικίας φοιτούν σε ιδιωτική δομή με σημαντική επιβάρυνση για τις οικογένειες.

Μάλιστα, για την Ελλάδα, ακόμα και αυτά τα μεγέθη είναι πιο δυσμενή και βαραίνουν αρνητικά τις λαϊκές οικογένειες. Υπολογίζεται ότι μόλις το 10% - 12% των βρεφών βρίσκει μια θέση στους ελάχιστους βρεφικούς σταθμούς, το 25% - 30% κάτω των τριών ετών, μόλις το 50% των τρίχρονων, η εικόνα βελτιώνεται στα 4χρονα, που και σε αυτήν την περίπτωση ένα σημαντικό ποσοστό δεν πηγαίνει σε καμία δομή και, τέλος, τα ποσοστά αγγίζουν την καθολικότητα στη νηπιακή ηλικία που φοιτά περίπου το 95%. Βέβαια, αυτά τα μεγέθη αφορούν το σύνολο των δομών, δημόσιων και ιδιωτικών, παιδικών σταθμών και νηπιαγωγείων.

Επιπλέον, υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση στο ζήτημα της υποχρεωτικότητας της Προσχολικής Εκπαίδευσης και της αναγνώρισης ως ευθύνης του κράτους να την παρέχει καθολικά, δωρεάν και υποχρεωτικά. Μόνο σε 5 ευρωπαϊκές χώρες αναγνωρίζεται (Δανία, Εσθονία, Φινλανδία, Σουηδία και Νορβηγία) το τυπικό δικαίωμα του παιδιού αμέσως μετά τη γέννησή του να εγγραφεί σε Κέντρο Ολοήμερης Παραμονής. Σε αυτές τις χώρες, αν και αναγνωρίζεται το δικαίωμα του παιδιού να πηγαίνει από μικρό σε κάποια δομή Προσχολικής Εκπαίδευσης, αυτή δεν παρέχεται δωρεάν.

Στο 1/3 των ευρωπαϊκών χωρών (Βέλγιο, Γερμανία, Ιρλανδία, Ισπανία, Γαλλία, Λουξεμβούργο, Ουγγαρία, Μάλτα, Πορτογαλία, Ηνωμένο Βασίλειο) αναγνωρίζεται το δικαίωμα και επιδοτείται μετά τα 3 χρόνια. Αυτή η παροχή, βέβαια, ανταποκρίνεται σε κάποιες μέρες ή ώρες τη βδομάδα. Για παράδειγμα, σε Ιρλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο καλύπτουν δωρεάν 10 - 15 ώρες. Σε 7 χώρες (Βουλγαρία, Ελλάδα, Κύπρο, Λετονία, Ουγγαρία, Αυστρία και Πολωνία) είναι υποχρεωτικό το τελευταίο έτος φοίτησης στην προσχολική ηλικία.

Σε 6 χώρες (Κροατία, Λιθουανία, Ρουμανία, Σλοβακία, Ισλανδία και Τουρκία) δεν υπάρχει καμία θεσμική αναφορά για την ευθύνη του κράτους απέναντι στην Προσχολική Εκπαίδευση ούτε διασφαλίζει κάποιο έτος υποχρεωτικότητας.

Ζητήματα που είχαν λυθεί εδώ και δεκαετίες στο σοσιαλισμό

Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι η σύγχρονη ανάγκη του παιδιού στην Προσχολική Αγωγή, επιστημονικά τεκμηριωμένη για τα οφέλη της, όχι μόνο δεν αναγνωρίζεται ως τέτοια, αλλά κοστολογείται κι έχει μετατραπεί σε προσοδοφόρα επιχείρηση, που είναι γιγαντωμένη στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και διεθνώς. Αυτό αποτυπώνει το στυγνό πρόσωπο του καπιταλιστικού συστήματος, που «επενδύει» μόνο σε ό,τι μπορεί να του αποφέρει κέρδος. Για την Προσχολική Αγωγή, την αναγκαιότητά της και τα οφέλη της, μόλις τις τελευταίες δύο δεκαετίες άρχισαν κάτι να ψελλίζουν αστοί επιστήμονες, δόθηκαν πολιτικές κατευθύνσεις, που όμως μένουν σε επίπεδο διακηρύξεων, καθώς η ίδια η εικόνα της παραμένει αποθαρρυντική.

Τέλος, στην προαναφερόμενη επιστολή των φορέων που τάσσονται κατά της υποχρεωτικότητας, αφού εκθειάζουν τον καπιταλισμό και τα οφέλη του, καταφέρονται ενάντια στο σοσιαλισμό που γνωρίσαμε και στις κατακτήσεις του. Οταν, μισό αιώνα πίσω, από τις δεκαετίες του '60 και του '70, στις σοσιαλιστικές χώρες οι δομές ήταν ενιαίες, δημόσιες, δωρεάν και καθολικές για τα παιδιά από 0 έως 6 ετών, είχαν επιστημονικό προσωπικό όλων των ειδικοτήτων, ακόμα και επιστήμονες που παρακολουθούσαν και κατέγραφαν την ανάπτυξη του παιδιού και σε περίπτωση δυσκολιών, του παρεχόταν η ανάλογη και αναγκαία βοήθεια. Ηταν κατοχυρωμένο, αναγνωρισμένο το δικαίωμα του παιδιού να φοιτά σε προσχολική δομή και φυσικά αυτή η υποχρέωση βάραινε καθολικά το εργατικό κράτος.

Αγώνας για να ικανοποιηθεί αυτό που είναι επιστημονικά επιβεβλημένο

Αντιτείνουμε, λοιπόν, σε όλους αυτούς που δήθεν «επιστημονικά» ντύνουν την εικόνα της Προσχολικής Αγωγής και ανταπαντάμε ξεκάθαρα: Αναχρονισμός είναι να απαλλάσσεις το κράτος και την εκάστοτε κυβέρνηση από την υποχρέωση να καλύψει τις ανάγκες των παιδιών προσχολικής ηλικίας από τη γέννησή τους μέχρι την είσοδό τους στο σχολείο.

Ενα βήμα σε αυτήν την κατεύθυνση είναι η θεσμοθέτηση τουλάχιστον της 2χρονης υποχρεωτικής Προσχολικής Αγωγής, που δεν φτάνει από μόνη της. Δηλαδή, εάν η κυβέρνηση δεν πάρει τα απαιτούμενα μέτρα, όπως είναι η πρόσληψη μόνιμου προσωπικού, παιδαγωγικού, ειδικού παιδαγωγικού, βοηθητικού κ.τ.λ., η ίδρυση και επέκταση των δομών ώστε αυτές να καλύπτουν τις ανάγκες, δημόσια και δωρεάν, τότε το μόνο που θα επιτευχθεί είναι να υποχρεώσει τους γονιούς να πάνε πελάτες στις ιδιωτικές δομές.

Είναι τεράστια η σημασία της Προσχολικής Αγωγής και ως εκ τούτου είναι ανάγκη και ταυτόχρονα δικαίωμα του παιδιού να του παρέχεται με ευθύνη του κράτους καθολικά, δημόσια και δωρεάν. Επομένως, εργαζόμενοι, γονείς, χρειάζεται με τον αγώνα μας να την υπερασπιστούμε για να ικανοποιηθεί και να συγχρονιστεί επιτέλους με αυτό που είναι επιστημονικά επιβεβλημένο.

Χρειάζεται να διεκδικήσουμε, σε κοινό μέτωπο, εργαζόμενοι, γονείς, και να υποχρεώσουμε το κράτος:

• Να εξασφαλίσει με καθολικό τρόπο, δημόσια και δωρεάν φοίτηση όλων των παιδιών προσχολικής ηλικίας, από τη μικρή βρεφική έως και τη νηπιακή ηλικία.
• Να προσλάβει μόνιμο προσωπικό παιδαγωγούς, ειδικούς επιστήμονες, βοηθητικό προσωπικό, τόσους όσοι χρειάζονται για να καλυφθούν οι ανάγκες.
• Ενιαίο, παιδαγωγικά αναβαθμισμένο πρόγραμμα αγωγής που να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες αναπτυξιακές ανάγκες της κάθε ηλικίας. Με ευθύνη του κράτους να προσδιορίζεται η συνολική παιδαγωγική παρέμβαση, με ενιαία κριτήρια.
• Υψηλού, πανεπιστημιακού επιπέδου μόρφωση για όλους τους παιδαγωγούς και περιοδική επιμόρφωση με ευθύνη του κράτους, για να συγχρονίζουν τις παιδαγωγικές μεθόδους με τα νέα, κάθε φορά, επιστημονικά δεδομένα.
• Να παρθούν όλα τα αναγκαία μέτρα, όπως είναι οι συνθήκες υγιεινής, ασφάλειας και διατροφής των παιδιών, με ευθύνη του κράτους και με πρόσληψη του αναγκαίου προσωπικού (μάγειρες, τραπεζοκόμοι κ.τ.λ).

Της
Αγγελικής ΓΚΟΥΣΚΟΥ*